In april heb ik afscheid genomen van alle social media apps op mijn mobiel. Dat heeft verschillende redenen, één daarvan: shorts.
Eerder deze week waarschuwde ik mijn oudste zoon: "Niet te lang scrollen, daar krijg je slappe hersenen van." Hij legde zijn iPad weg en ging met wat tegenzin buitenspelen. Zelf dwaalde ik niet veel later af in een maalstroom van geinige, korte video's. Over koken, games, gitaarspelen en oude vliegtuigen. Precies de combinatie waar mijn brein altijd wel behoefte aan blijkt te hebben. Maar eigenlijk wilde ik alleen even mijn whatsappjes lezen.
Mijn aandacht werd gekaapt door YouTube Shorts; een eindeloze reeks hapklare videos, voorgeschoteld door een razendsnel lerend algoritme. Is de video saai of irritant? Dan swipe je door tot er een je wel boeit en daar krijg je vervolgens veel meer van te zien. Mijn type brein is behoorlijk gevoelig voor deze vorm van afleiding. En ik ben niet alleen, want in de afgelopen jaren hebben alle grote social media 'short format video' een prominente plek gegeven in hun apps, om hun gebruikers aan het scherm gekluisterd te houden. Volgens cijfers van YouTube keken in 2022 meer dan anderhalf miljard mensen naar deze video's.
Deze bedenkelijke innovatie van de zogenaamd briljante social-techbedrijven is een gewetenloze aanval op ons concentratievermogen. En het is zeker niet de eerste. Twitter maakte eerder al een einde aan het geconcentreerd lezen van teksten die langer zijn dan 128 teken, en daarmee en passant aan genuanceerd politiek debat.
Shorts zijn nu met veel jonge en oude breinen dezelfde ongelijke strijd aan het voeren. Maar nu zijn de pijlen gericht op de aandacht die normaal gaat naar films, nieuws reportages, enzovoorts. De maatschappelijke en culturele gevolgen hiervan zijn nog grotendeels onzichtbaar, maar ik vrees het ergste voor theater, onderwijs en persoonlijke gesprekken.
De tech-bedrijven maken ons verslaafd aan een constante, altijd beschikbare stroom bijna nietszeggende kleuren en klanken. Deze 'content' wordt niet eens meer gemaakt door echte content-makers, die de wereld graag iets van hun talent willen laten zien. Een groeiend deel van wat er voorbij komt is stock-beeld, voorzien van een AI voiceover, en een wordt alleen nog door mensenhanden digitaal aan elkaar geplakt. Dit gebeurt ergens ver weg, in Pakistan, India of een ander land waar de lonen schandelijk laag zijn. Alles in opdracht van 'entrepreneurs' uit het meer zorgeloze deel van de wereld. Personen die het binnenharken van een klein deel van de miljarden aan advertentie-inkomsten als enige ambitie koesteren. Het interesseert ze niet wat ze hiervoor moet laten maken, alleen of het ze genoeg geld oplevert.
Mijn eerste maatregelen
Hoewel het video-swipen onschuldig voelde, merkte ik dat het ten koste ging van mijn aandacht voor zaken die ik belangrijker vind dan nog een kookvideo over fried rice en dat er ongewild steeds meer van mijn schaarse vrije tijd in ging zitten.
Tijd voor actie. Alleen is het inperken van de beeldstroom op je smartphone vreselijk moeilijk.
Een Android - ook product van advertentie-tech Google - heeft een vorm van 'Digitaal Welzijn' instellingen heeft om het gebruik van allerlei apps in te perken. Alleen krijgt je in de notificaties, die waarschuwen dat je zelfopgelegde schermtijd er bijna op zit, ook eenvoudige middelen om de limieten te omzeilen. Het verslaafde brein leert heel snel om op "nog 5 minuten" te tikken.
De apps uitzetten is de enige remedie tegen een videoverslaving. De meeste apps met shorts zijn met een eenvoudige swipe te verwijderen, maar YouTube komt standaard met een Android-smartphone meegeleverd. Daarvoor moet je diep de instellingen induiken en daar kun je de app dan uitschakelen.
Permanent verwijderen is helaas geen optie.
Inmiddels ben ik een paar dagen clean. Om de tijd en energie die ik nu bespaar kwijt te kunnen, ben ik maar dit epistel gaan schrijven.